İnsan vücudu birbirinden farklı yapı ve görevleri olan hücrelerden oluşmuştur. Organizmanın bütünlüğü, hücrelerin uyumlu çalışmasıyla sağlanır. İnsan, iç ve dış çevresinde oluşan değişikliklere tepki gösterir. Böylece çevreye uyum sağlar. Sinir ve endokrin sistemleri, canlının çevreye uyumunu ve iç dengeyi sağlayan denetleyici ve düzenleyici sistemlerdir.
ENDOKRIN SISTEMI
Ürettikleri salgıları kana veren bezlere iç salgı bezi, bu salgılara da hormon denir. İç salgı bezlerinin oluşturduğu sisteme, endokrin sistemi denir. Endokrin sistemi yaptığı salgılarla doku ve hücrelerin faaliyetlerini düzenler. İnsan vücudunda bulunan endokrin bezleri, hipofiz, tiroit, paratiroit, böbrek üstü bezi, pankreas, yumurtalık ve testislerdir.
1. Hipofiz
Beynin tabanında bulunur. Salgıladığı hormonlarla bütün iç salgı bezlerinin çalışmasını kontrol eder. Ayrıca vücut için gerekli bazı hormonları salgılar. Büyüme hormonu bunlardan biridir. Büyüme Hormonu: Kemik ve kasların büyümesini kontrol eder. Azlığında cücelik, fazlalığında devlik hastalığı ortaya çıkar.
2- Tiroit
Boynun ön kısmında, soluk borusunun iki yanında, gırtlağın altında yer alır. Iki hormon salgılar.Tiroksin:
Canlı metabolizmasını hızlandırır, büyümeyi ve gelişmeyi etkiler. Az çalışması; İnsanları yorgun, zayıf, kuru derili yapar. Çok çalışması; terleme, kalbin fazla çarpması ve sinirliliğe sebep olur. Tiroksin hormonunun üretilmesi için iyot gereklidir. Vücuda yeterince iyot alınmazsa, tiroit bezinin hacmi büyür ve guatr hastalığına sebep olur.
Kalsitonin: Kalsiyumun kemikte birikmesini sağlar.
3. Paratiroit
Tiroit bezinin arkasında yer alır. Parathormon salgılar. Parathormon: Kemikten kana kalsiyumgeçişini sağlar.
4. Böbrek Üstü Bezi
Böbreklerin üstünde yer alsa da böbreklerle doğrudan ilgisi yoktur. Kabuk ve öz bölgesi olmak üzere iki bölümünden oluşur.
a. Kabuk BölgesiAldesteron hormonu salgılar.
Aldesteron: Kanın su ve mineral seviyesini ayarlar.
b. Öz Bölgesi : Adrenalin salgılar.
Adrenalin: Korku, heyecan ve sevinç anında kalbin atışını ve solunumu hızlandırır.
5. Pankreas
Karın boşluğunda, midenin altında yer alan bir bezdir. Hem iç hem de dış salgı bezi olarak görevi vardır. On iki parmak bağırsağına sindirim sıvısı salgılayarak dış salgı bezi, kana insulin ve glukagon salgılayarak iç salgı bezi olarak çalışır. Insülin ve glukagon hormonları kan ile hücreler arasında glikoz (şeker) geçişini düzenler.
Insülin: Kandaki şeker miktarı arttığında, fazla şekerin karaciğerde depo edilmesini sağlar. Böylece kan şekeri düşmüş olur. Insulin hormonu yetersizliği, şeker hastalığına sebep olur.
Glukagon: Kandaki şeker oranı azaldığında, karaciğerde depo edilen şekerin kana geçmesini sağlar. Böylece kan şekeri normal seviyesine çıkar.
6. Yumurtalık
Östrojen salgılar.Östrojen: Dişi eşey karakterinin gelişmesini sağlar.
7. Testis
Testesteron salgılar. Testesteron: Erkek eşey karakterinin gelişmesini sağlar.
Denetleyici ve Düzenleyici Sistemlerin Sağlığı
Denetleyici ve düzenleyici sistemler canlı vücudunda farklı görev ve yapıdaki doku ve organların uyum içinde çalışmasını sağlayarak vücut bütünlüğünü temin eder. Sinir ve endokrin sistemleri birbiriyle etkileşim içerisindedir.
Endokrin bezleri birbirinden bağımsız değildir. Herhangi bir salgı bezinde meydana gelen aksaklık vücutta pek çok yapıyı olumsuz etkiler.
Hipofiz bezinin fazla ya da az hormon salgılanması devlik veya cücelik hastalığınasebep olur. Tiroksinin az salgılanması metabolizmanın yavaşlamasına ve guatr hastalığına, pankreasıninsülin salgılayamaması şeker hastalığına sebep olur.Iyot eksikliği guatr, B vitamini eksikliği beri beri hastalığına sebep olur.
Menenjit, kuduz ve çocuk felci mikrobik sinir sistemi hastalıklarıdır. Sinir hücreleri kendini yenileyemediğinden zedelenme, darbe ve çarpmalarda sinir sisteminde kalıcı sorunlar ortaya çıkabilir.Bu sistemlerin sağlığının korunması için dengeli ve düzenli beslenilmesi gerekir. Alkol, sigara, uyuşturucu özellikle sinir sistemine çok zarar verebilecek ağır spor, anî hareket, çarpma ve darbelerden kaçınılmalıdır.
s.gülçek-ders notlarım-fenciyim.com