Mıknatıs şekilleri ve kutupları:
Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çekme özelliği gösteren maddelere, mıknatıs denir. Doğal mıknatısın yapısında bulunan demir, nikel ve kobalt gibi elementlerden yararlanılarak yapay mıknatıs elde edilir. Bu yapay mıknatıslara değişik biçimler verilebilir. Mıknatıslar biçimlerine göre; çubuk, U, at nalı ve pusula ibresi olarak adlandırılır.
Mıknatısın uçları diğer bölgelere göre daha fazla çekme özelliği gösterir. Çekme özelliği fazla olan uç bölgelere, mıknatısın kutupları denir. Bir mıknatısın iki kutbu vardır. Mıknatısın kuzeye yönelen ucuna kuzey kutup, güneye yönelen ucuna, güney kutup denir. Kuzey kutup N, güney kutup S sembolü ile gösterilir.
Mıknatısta, aynı kutuplar birbirini iter, zıt kutuplar birbirini çeker. Laboratuarda kullanılan mıknatısların üzerinde N ve S harfleri yazılıdır. Genellikle kuzey kutup mavi, güney kutup kırmızı ile gösterilir.
MIKNATIS TARAFINDAN ÇEKİLEN VE ÇEKİLMEYEN MADDELER:
Mıknatıs; demir, nikel, kobalt gibi maddeleri ve bu maddelerin alaşımlarını çeker. Mıknatıs tarafından çekilen maddelere, manyetik maddeler; çekilmeyenlere ise manyetik olmayan maddeler denir.
Bir mıknatısın manyetik madde olup, olmadığını anlamak için madde, mıknatısın çekim alanı içine konulmalıdır. Mıknatıs tarafından çekilen maddeler; demir, nikel ve kobalttır. Mıknatıs tarafından çekilmeyen maddeler ise bu özellikleri taşımayan tahta, cam, ebonit, kağıt, tebeşir gibi maddelerdir.
-Manyetik alan oluşturan mıknatısın kutuplarını pusula ile belirleme: Kutupları bilinmeyen bir mıknatıs, ortadan ip bağlanıp bir yere asılarak, ucuna pusulanın N kutbu yaklaştırıldığında, pusulanın N kutbu uzaklaşıyorsa bu uç, mıknatısın N kutbudur. Yaklaşıyorsa mıknatısın S kutbudur. Aynı kutuplar birbirini iter, zıt kutuplar birbirini çeker.
MIKNATIS ETKİSİNİN ORTAMLARDAN GEÇİŞİ:
Mıknatıs, çevresinde oluşturduğu manyetik alanın etkisiyle manyetik maddeleri çeker. Bu çekme şiddeti mıknatısın büyüklüğüne bağlı olarak değişir.
Mıknatısın manyetik etkisi cam, karton, mika, su ve hava gibi ortamlardan geçer. Manyetik alan, her alanda etkisini gösterir.
TESİR İLE MIKNATISLANMA:
Bir mıknatısın manyetik alanı içinde kalan maddeler, mıknatıslık özelliği kazanabilirler.
Mıknatısın manyetik alanına giren bir maddenin mıknatıs özelliği göstermesine etki ile veya tesirle mıknatıslanma denir.
Tesir ile mıknatıslanan maddeler bu özelliklerini uzun zaman koruyamaz. Isı etkisi veya sertçe vurulması sonucu mıknatıslık özelliğini kaybederler.
GEÇİCİ VE KALICI MIKNATISLAR:
Maddeler mıknatıs olmasa da çeşitli yöntemlerle mıknatıslanma özelliği kazanabilir. Çelik ve demir çubuk mıknatısa sürtülerek, mıknatıslık özelliği kazandırıldığında; çelik çubuğun kalıcı, demir çubuğun ise geçici mıknatıslık özelliği kazandıkları görülür. Çelik çubuğun kalıcı mıknatıslanmasının nedeni manyetik özellik gösteren küçük bölgelerin düzenli ve sürekli olmasıdır. Çelik, mıknatıslandıktan sonra mıknatıslık özelliğini uzun süre korur. Demir çubuk ise manyetik özellik gösteren bölgelerin dizilişleri bozulduğundan mıknatıslık özelliğini çabuk kaybeder.
-Mıknatısın bölünmesi: Bir çubuk mıknatıs ikiye bölündüğünde oluşan her bir parça yine N ve S kutuplu mıknatıs olur. Bu bölme işlemine devam edilirse en son parçada aynı özelliklere sahip bir mıknatıstır.
suna gülçek ders notlarım-fenciyim.com