Kalıtım İle İlgili Terimler

1- Karakter :
 Canlının sahip olduğu her bir özelliğe karakter denir.
 Örnek : Tohum rengi, tohum şekli, meyve rengi, göz rengi, saç rengi,
 saç şekli.
 
 2- Gen :
 Canlıların sahip olduğu her bir özelliği yani her bir karakteri belirleyen ve bu karakterlerin aktarılmasını sağlayan kalıtım birimlerine, DNA parçalarına gen denir. Genler harflerle gösterilir. Baskın gen büyük, çekinik gen ise aynı harfin küçüğü ile gösterilir.
 Örnek : A, a, B, b, … Yeşil Tohum Geni → s
 Sarı Tohum Geni → S
 
 3- Alel Gen :
 Canlıların sahip olduğu her bir karakter (özellik) için biri anneden diğeri babadan gelen her bir gene alel gen, iki alel gene de alel gen çifti veya alel genler denir. Alel genler harflerle gösterilir. (Tohum şekli ile ilgili farklı özellikleri belirleyen yani düz ve buruşuk tohum şeklini belirleyen genlere alel genler denir.)
 Örnek : A, B, a, b, …
 
 4- Genotip :
 Canlının sahip olduğu karakterleri belirleyen genlerin dizilişi veya gen topluluklarına genotip denir. (Canlı karakterlerin oluşmasında kullanılan genlerin her türlü özelliğine genotip denir. Karakterin baskın ya da çekinik olması, saf ya da melez olması gibi).
 Örnek : AA, BB, Aa, Bb, …
 
 5- Fenotip :
 Canlının gözle görünen dış görünüşüne fenotip denir. (Genotip ve çevrenin etkisiyle oluşan canlının dış görünüşüdür).
 Örnek : Yuvarlak, buruşuk, sarı, yeşil, kan grubunun A veya B olması,
 gözün siyah, yeşil olması .…
 
 6- Kromozom :
 Canlının kalıtım birimi olan (kalıtsal özelliklerini belirleyen) genleri üzerinde taşıyan yapılara kromozom denir.
 
 7- Homolog (Eş) Kromozom :
 Biri anneden diğeri babadan gelen ve aynı karakterlere (özelliklere) ait genleri bulunduran kromozomlara homolog (eş) kromozom denir. (Göz rengi genini bulunduran biri anneden, diğer babadan gelen ve alel genleri taşıyan kromozomlardır.
 
 8- Dominant (Baskın) Gen :
 Etkisini (bulunduğu fenotipte) her zaman gösterebilen, büyük harflerle gösterilen ve en çok ortaya çıkan genlerdir.
 Örnek : A, B, Y, S, (siyah saç geni, koyu ten geni, siyah göz geni, uzun
 boy geni, A grubu geni) …
 
 9- Resesif (Çekinik) Gen :
 Etkisini (bulunduğu fenotipte) her zaman gösteremeyen, etkisini gösterebilmesi için iki tanesinin yan yana gelmesi gereken, küçük harflerle gösterilen ve en az ortaya çıkan genlerdir. (Çekinik genler, baskın genler olmadığında taşıdığı karakterleri oluştururlar yani etkisini gösterirler).
 Örnek : a, b, y, s, (sarı saç geni, açık ten geni, yeşil göz geni, kısa boy
 geni)…
 
 10- Homozigot (Saf=Arı) Döl :
 Canlıdaki her bir özelliği belirleyen gen çiftinin yani alel genlerin her ikisinin de aynı olması durumudur. Yani gen çiftinin ikisinin de baskın veya ikisinin de çekinik olması durumudur.
 Örnek : AA, BB, aa, bb, …
 
 11- Heterozigot (Melez=Hibrit) Döl :
 Canlıdaki her bir özelliği belirleyen gen çiftinin yani alel genlerin her ikisinin de farklı olması yani alel genlerin birinin baskın, birinin çekinik olması durumudur. Heterozigot dölde daima baskın gen etkisini gösterir (çekinik genin etkisi gizli kalır).
 Örnek : Aa,Bb,Yy,…

                 Ders notlarımdan Suna Gülçek www.fenciyim.com